Chúng ta đã từng nghe nói tới Tổ chức tự trị phi tập trung, nơi mà tất cả các các thành viên, các nhóm có quyền ngang hàng, có thể dễ dàng tiếp cận và tham gia vào các quyết định của tổ chức:
- Các tổ chức do thành viên sở hữu mà không có sự lãnh đạo tập trung.
- Một cách an toàn để cộng tác với những người lạ trên Internet.
- Một nơi an toàn để cam kết tài trợ cho một chiến lược cụ thể.
1. DAO là gì?
DAO (Decentralized Autonomous Organization) là tổ chức tự trị phi tập trung. Khác với các tổ chức truyền thống (như Facebook, Google,…), bằng cách ứng dụng các bộ quy tắc được mã hóa bằng code, chúng có thể hoạt động một cách độc lập mà không cần sự can thiệp của con người.
DAO là một cách hiệu quả và an toàn để làm việc với những người cùng chí hướng trên toàn cầu.
Hãy coi chúng giống như một doanh nghiệp có nguồn gốc từ internet do các thành viên cùng sở hữu và quản lý. Họ có các kho bạc tích hợp sẵn mà không ai có quyền truy cập nếu không có sự chấp thuận của nhóm. Các quyết định được điều chỉnh bởi các đề xuất và biểu quyết để đảm bảo mọi người trong tổ chức đều có tiếng nói.
Không có giám đốc điều hành nào có thể cho phép chi tiêu dựa trên những ý tưởng bất chợt của riêng họ và không có cơ hội để một giám đốc tài chính xảo quyệt thao túng sổ sách. Mọi thứ đều được công khai và các quy tắc xung quanh chi tiêu được đưa vào DAO thông qua mã của nó.
Internet là nguồn cung cấp sự phối hợp giữa con người với quy mô lớn. Các công cụ DAO – được xây dựng trên web3 – hiện cung cấp cho tất cả chúng ta khả năng thiết kế và quản lý các biện pháp khuyến khích để duy trì mối quan hệ tích cực giữa các bên liên quan, giữ cho họ phù hợp với mục tiêu chung khi sản phẩm hoặc cộng đồng phát triển.
1.1 Tại sao chúng ta cần DAO
Bắt đầu một tổ chức với một người nào đó liên quan đến tài trợ và tiền bạc đòi hỏi bạn phải tin tưởng rất nhiều vào những người bạn đang làm việc cùng. Nhưng thật khó để tin tưởng ai đó mà bạn chỉ từng tương tác trên internet. Với DAO, bạn không cần phải tin tưởng bất kỳ ai khác trong nhóm, chỉ cần năm giữ mã của DAO ( token quản trị của DAO), 100% minh bạch và có thể xác minh được bởi bất kỳ ai.
So sánh giữa DAO và một tổ chức truyền thống:
| DAO | Một tổ chức truyền thống |
| Thường là phẳng, và được dân chủ hóa hoàn toàn. | Thường có thứ bậc. |
| Biểu quyết theo yêu cầu của các thành viên cho bất kỳ thay đổi nào được thực hiện. | Tùy thuộc vào cấu trúc, các thay đổi có thể được yêu cầu từ một bên duy nhất hoặc có thể đưa ra biểu quyết. |
| Các phiếu bầu được kiểm định và kết quả được thực hiện tự động mà không cần trung gian đáng tin cậy. | Nếu được phép bỏ phiếu, các phiếu bầu sẽ được kiểm tra nội bộ và kết quả của việc bỏ phiếu phải được xử lý theo cách thủ công. |
| Các dịch vụ được cung cấp được xử lý tự động theo cách phi tập trung (ví dụ: phân phối quỹ từ thiện). | Yêu cầu con người xử lý, hoặc tự động hóa được điều khiển tập trung, dễ bị thao túng. |
| Tất cả các hoạt động là minh bạch và hoàn toàn công khai. | Hoạt động thường là riêng tư và giới hạn đối với công chúng. |
Ví dụ về một DAO:
- Một tổ chức từ thiện – bạn có thể chấp nhận tư cách thành viên và các khoản đóng góp từ bất kỳ ai trên thế giới và nhóm có thể quyết định cách họ muốn chi tiêu các khoản đóng góp.
- Một mạng lưới freelancer – bạn có thể tạo một mạng lưới các nhà thầu gom tiền của họ cho không gian văn phòng và đăng ký phần mềm.
- Quỹ Mạo hiểm và tài trợ – bạn có thể tạo một quỹ mạo hiểm tập hợp vốn đầu tư và bỏ phiếu ủng hộ các dự án. Số tiền đã hoàn trả sau đó có thể được phân phối lại giữa các thành viên DAO.
1.2 Thành viên trong DAO
Có nhiều mô hình khác nhau cho tư cách thành viên DAO. Tư cách thành viên có thể xác định cách hoạt động của việc bỏ phiếu và các phần quan trọng khác của DAO.
Thành viên dựa trên mã thông báo
Hầu hết các mã thông báo quản trị này có thể được giao dịch trên một sàn giao dịch phi tập trung. Những người khác phải kiếm được thông qua việc cung cấp tính thanh khoản hoặc một số ‘bằng chứng công việc’ khác. Dù bằng cách nào, chỉ cần giữ mã thông báo quản trị sẽ cấp quyền truy cập bỏ phiếu.
Thường được sử dụng để quản lý các giao thức phi tập trung rộng rãi hoặc chính mã thông báo.
Ví dụ: MakerDAO – Mã thông báo MKR của MakerDAO có sẵn rộng rãi trên các sàn giao dịch phi tập trung. Vì vậy, bất kỳ ai cũng có thể mua quyền biểu quyết đối với tương lai của giao thức Maker.
Thành viên dựa trên chia sẻ
Các DAO dựa trên chia sẻ được cấp phép nhiều hơn, nhưng vẫn khá cởi mở. Bất kỳ thành viên tiềm năng nào cũng có thể gửi đề xuất tham gia DAO, thường cung cấp một số giá trị dưới dạng mã thông báo hoặc công việc. Cổ phiếu đại diện cho quyền biểu quyết trực tiếp và quyền sở hữu. Các thành viên có thể thoát bất cứ lúc nào với phần vốn góp tương xứng của họ.
Thường được sử dụng cho các tổ chức gần gũi hơn, lấy con người làm trung tâm như tổ chức từ thiện, tập thể công nhân và câu lạc bộ đầu tư. Cũng có thể quản lý các giao thức và mã thông báo.
Ví dụ: MolochDAO – MolochDAO tập trung vào việc tài trợ cho các dự án Ethereum. Họ yêu cầu một đề xuất về tư cách thành viên để nhóm có thể đánh giá xem liệu bạn có đủ chuyên môn và vốn cần thiết để đưa ra những đánh giá sáng suốt về những người được tài trợ tiềm năng hay không.
2. Các DAO hoạt động như thế nào
Xương sống của DAO là hợp đồng thông minh của nó. Hợp đồng xác định các quy tắc của tổ chức và nắm giữ ngân khố của nhóm. Khi hợp đồng có hiệu lực trên Blockchain, không ai có thể thay đổi các quy tắc ngoại trừ bằng một cuộc bỏ phiếu. Nếu bất kỳ ai cố gắng làm điều gì đó không được quy định trong các quy tắc và logic trong mã, nó sẽ thất bại.
Bởi vì ngân khố cũng được xác định bởi hợp đồng thông minh, điều đó có nghĩa là không ai có thể tiêu tiền mà không có sự chấp thuận của nhóm. Điều này có nghĩa là các DAO không cần một cơ quan trung ương. Thay vào đó, nhóm đưa ra quyết định chung và các khoản thanh toán được ủy quyền tự động khi phiếu bầu được thông qua.
Điều này có thể xảy ra vì các hợp đồng thông minh có khả năng chống giả mạo khi chúng hoạt động trên Blockchain. Bạn không thể chỉ chỉnh sửa mã (các quy tắc của DAO) mà không bị mọi người chú ý vì mọi thứ đều công khai.
3. Các loại hình DAO
Tuy DAO có thể được phát triển trong nhiều lĩnh vực khác nhau, nhưng nhìn chung ta có thể chia chúng thành hai loại chính: Token-Based DAO và Organization (Shared-based DAO).
Token-Based DAO
Token-Based DAO như tên gọi, token chiếm một vai trò quan trọng đối với sự vận hành của DAO. Đây là loại hình phổ biến nhất vì token là mạch máu và đang hiện diện ở mọi nơi trong Crypto:
- Từ các blockchain như Bitcoin, Ethereum: Miner đảm bảo tính bảo mật cho mạng lưới đổi lại nhận được phần thưởng token.
- Cho đến các protocol như Maker DAO, Uniswap, Sushiswap…: Token holders có quyền biểu quyết cho các quyết định trong protocol.
Ưu điểm của model này là khả năng mở rộng (scale) rất tốt khi bất kỳ ai cũng có thể sở hữu token, tuy nhiên lại gặp khó khăn trong việc tận dụng nguồn lực và đi đến những thống nhất chung.
Organization (Shared-based DAO)
Organization (Shared-based DAO) đại diện cho một nhóm, tổ chức có chung mục tiêu trong một lĩnh vực nào đó, điển hình như các Ventures DAO tập trung vào việc đầu tư. Các thành viên sẽ dùng shares (cổ phần) để biểu quyết hoạt động của tổ chức.
Ví dụ như The LAO, một VC DAO trong đó những người góp vốn sẽ nhận được tỷ lệ shares tương ứng với vốn góp và sẽ có quyền voting hoặc proposal dự án để các thành viên khác của The LAO biểu quyết, xem xét có nên đầu tư hay không.
4. Liệu DAO có phải là sự phát triển tiếp theo của DeFi
Một lĩnh vực hoạt động mới nổi và tốt hơn phần còn lại của thị trường: các tổ chức tự trị phi tập trung hay còn gọi là DAO . Ý tưởng về một DAO là sự phát triển tự nhiên của DeFi và đại diện cho một cơ hội đầu tư hấp dẫn cho những ai tham gia sớm, nếu ý tưởng này thu hút các nhà đầu tư giống như cách DeFi đã làm vào năm 2020 thì điều gì đang chờ đón.
DAO hoạt động theo một cách hoàn toàn khác với hệ thống hiện tại này. Không giống như một công ty, một DAO không có quyền tập trung. Có nhiều người khác nhau có mã thông báo đại diện cho một phần của DAO, được gọi là mã thông báo quản trị và bất kỳ ai cũng có thể bỏ phiếu hoặc đề xuất các thay đổi đối với DAO.
Một DAO cũng được điều chỉnh bởi các hợp đồng và mã thông minh, trái ngược với các hợp đồng được viết bởi các luật sư chỉ mạnh như khả năng thực thi của họ. Điều này có nghĩa là không có gian lận, biển thủ hoặc các hoạt động mờ ám khác có thể diễn ra trong DAO, vì tất cả mã đều minh bạch và công khai. Điều đó cũng có nghĩa là các điều kiện và hành động có thể diễn ra mà không cần người trung gian, điều này làm tăng hiệu quả bằng cách giảm chi phí.
Ví dụ về DAO có thể được nhìn thấy trong sàn giao dịch phi tập trung Uniswap . Vào tháng 9 năm 2020, họ đã cung cấp cho người dùng nền tảng mã thông báo UNI, hoạt động như một mã thông báo quản trị và chuyển đổi từ một giao thức do phòng thí nghiệm Uniswap sở hữu và vận hành sang một DAO.
Giờ đây, bất kỳ ai nắm giữ UNI đều có thể bỏ phiếu về các thay đổi đối với giao thức, chẳng hạn như thay đổi phí và phê duyệt cấp. Nếu ai đó muốn thêm thứ gì đó vào nền tảng, nhưng không thấy biểu quyết cho nó, họ có thể tạo của riêng họ và nhờ những người nắm giữ UNI khác thảo luận và bỏ phiếu cho nó. Mô hình này là lý do tại sao Uniswap là một trong những sản phẩm DeFi phi tập trung và dân chủ nhất cho đến nay, và hoàn toàn nằm trong tay của những người nắm giữ mã thông báo tin tưởng vào dự án.
Hiện tại, DAO không quá phổ biến trong không gian tiền điện tử. Chỉ khoảng 2,5% toàn bộ vốn hóa thị trường tiền điện tử được tạo thành từ các dự án liên quan đến DAO và con số này có thể tăng đáng kể trong tương lai, khi cả công nghệ và nhận thức của DAO đều được cải thiện.
Giống như DeFi vào mùa hè năm 2020, DAO có thể trở thành một cơ hội đầu tư đầy hứa hẹn cho các nhà đầu tư và những người tin tưởng vào không gian tiền điện tử. Một năm trước, lĩnh vực DeFi chỉ trị giá khoảng 10 tỷ đô la, nhưng hiện đã tăng vọt lên hơn 72 tỷ đô la.
Điều này không chỉ do sự gia tăng công nghệ và các cơ hội có sẵn, mà còn do sự quan tâm nhiều hơn từ các nhà đầu tư chính thống, những người đã nhìn thấy tiềm năng của DeFi trong việc tạo ra lợi suất an toàn trên stablecoin và các tài sản khác. Lĩnh vực DAO hiện trị giá 26 tỷ đô la, gần một nửa trong số đó đến từ Uniswap.
Nếu các nhà đầu tư tổ chức nhận thức được hiệu quả của các giải pháp DAO và bắt đầu hiểu tại sao chúng là một mô hình mang tính cách mạng, thì các dự án dựa trên DAO và các giải pháp tạo DAO có thể tăng vọt về giá trị.
5. Tổng kết
Vẫn còn phải xem khi nào DAO sẽ trở thành xu hướng chủ đạo. Tuy nhiên, giống như DeFi hoặc NFTs, tiềm năng để các DAO lọt vào mắt công chúng là rất cao và có thể chỉ là vấn đề thời gian trước khi chúng ta bắt đầu chứng kiến cuộc cách mạng DAO trong lĩnh vực kinh doanh.
